“Overal op welk gebied dan ook, is de ware verhouding altijd die tussen vrije mensen.”
– Clara Wichmann (Individuele en sociale ethiek)
Clara Wichmann (1885-1922) was één van de eerste vrouwelijke juristen van Nederland. Ze was ook een activiste die streed voor de gelijke rechtspositie van vrouwen. Daarnaast zette zij zich in voor een totale herziening van het strafrecht.
Kiesrecht
Op haar 23e (1908) werd Clara Wichmann bestuurslid van de Nederlandse Bond voor Vrouwenkiesrecht. Het zou nog tot 1919 duren voordat vrouwen in Nederland mochten stemmen en zich verkiesbaar konden stellen. Wichmann streefde naar formele gelijkstelling van mannen en vrouwen, zoals in het kiesrecht, maar vond het nog belangrijker dat vrouwen zichzelf “innerlijk vrijmaakten”.
Misdaad en straf
In 1912 promoveerde Wichmann op de grondslagen van het strafrecht. Door haar werk als chef afdeling criminologie bij het Centraal bureau voor de Statistiek (CBS) werd ze gesterkt in haar opvatting dat vergelding geen goede basis voor het strafrecht was en geheel moest worden uitgebannen. Clara Wichmann stelde dat misdaad voortkomt uit maatschappelijk onrecht. Veel criminaliteit zou verdwijnen bij rechtvaardiger maatschappelijke verhoudingen. In 1919 richtte ze het ‘Comité van actie tegen de bestaande opvattingen omtrent Misdaad en Straf’ op. Bij het oprichtingscongres hield zij haar beroemd geworden lezing over ‘Misdaad, straf en maatschappij’.
Pacifisme
De Eerste Wereldoorlog had grote invloed op Clara Wichmann. Als geboren Duitse, had ze familieleden die aan Duitse kant sneuvelden. Dit voedde haar antimilitarisme, pacifisme en later ook haar anarchisme. Clara Wichmann vond de burgerlijke cultuur te zelfgenoegzaam en materialistisch. Haar politieke standpunten werden radicaler en ze trok hierin op met communiste Henriette Roland Holst.
In 1917 leerde ze de tien jaar jongere dienstweigeraar Jo Meijer kennen, met wie ze in 1921 trouwde. Een jaar later overleed Clara Wichmann, op 36-jarige leeftijd, na de geboorte van haar dochtertje. Na haar dood heeft Jo Meijer veel van haar geschriften gebundeld en uitgegeven.
Bureau Clara Wichmann
Bureau Clara Wichmann draagt met trots haar naam. Lees hier meer over onze werkzaamheden
Publicaties
[met J. van den Bergh van Eysinga-Elias], De vrouw in Nederland voor honderd jaar en thans (Amsterdam 1913).[met C.M. Werker-Beaujon en W.H.M. Werker] red., De vrouw, de vrouwenbeweging en het vrouwenvraagstuk: encyclopaedisch handboek, 2 delen (Amsterdam 1914-1918).
Inleiding tot de philosophie der samenleving (Haarlem 1917).
De vrouw en de vredesbeweging in verband met de ontwikkeling der wereldbeschouwing (z.pl. 1917).
Het Russische huwelijks- en familierecht (Amsterdam z.j. [1920]).
De theorie van het syndicalisme (Amsterdam z.j. [1920]).
Misdaad, straf en maatschappij (Blaricum 1920).
Postuum gepubliceerd:
Mensch en maatschappij (Arnhem 1923).
Bevrijding (Arnhem 1923).
Misdaad, straf en maatschappij (Utrecht 1931).
Vrouw en maatschappij (Utrecht 1936).
Bronnen:
Biografie Digitale Vrouwenlexicon Els Kloek
Ellie Smolenaars, Passie voor vrijheid. Clara Wichman (1885-1922) (Amsterdam 2005)
Foto: IISG
